ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ

Η νεότερη Ελλάδα καταλαμβάνει ιδιάζουσα θέση στο δυτικό φαντασιακό, τοποθετούμενη στο κέντρο του, ως άμεσος κληρονόμος του κλασικού παρελθόντος, και ταυτόχρονα στην περιφέρειά του, ως ένα σύγχρονο κράτος με μικρή επιρροή στην τρέχουσα παγκόσμια σκηνή. Ο Γιάννης Χαμηλάκης διερευνά μια παραμελημένη πτυχή αυτού του φαινομένου: την αμοιβαία και αδιάλειπτη συγκρότηση των υλικών εκφάνσεων της αρχαιότητας, της αρχαιολογικής πρακτικής και του εθνικού φαντασιακού. Επίκαιρο όσο ποτέ στη σημερινή συγκυρία, το Έθνος και τα ερείπιά του εστιάζει στη δύναμη και την επίδραση της υλικότητας και πραγματεύεται την παραγωγή του τοπολογικού ονείρου του  έθνους μέσα από τη χρησιμοποίηση των αρχαιοτήτων. Για να το θέσουμε διαφορετικά, πραγματεύεται την υποστασιοποίηση και αντικειμενικοποίηση του εθνικού φαντασιακού και της εθνικής μνήμης. Στόχος του είναι να δείξει, ότι απο τα τέλη τού 18ου αιώνα και εξής, οι υλικές αρχαιότητες διαδραμάτισαν θεμελιακό ρόλο στη ζωή των ρωμιών, ίσως μάλιστα περισσότερο από ό,τι σε πολλά άλλα εθνικά κράτη τής νεότερης και σύγχρονης εποχής.  
Εξετάζοντας αναλυτικά μια σειρά από επιμέρους φαινόμενα, θίγοντας και λαμβάνοντας υπ’ όψη πολλά επεισόδια, στα οποία ενέχονται αρχαιολόγοι, κρατικοί αξιωματούχοι, πολιτικοί, διανοούμενοι, άνθρωποι προερχόμενοι από ποικίλες ομάδες και σε ποικίλα συμφραζόμενα, το βιβλίο αυτό δίνει την ευκαιρία να μελετήσουμε ενδελεχώς την υλικότητα, το χρόνο και τις διεργασίες του εθνικού φαντασιακού, να παρατηρήσουμε την αμοιβαία συγκρότηση αντικειμένων και ανθρώπων και να προβληματιστούμε σχετικά με τη φαντασιακή και υλική παραγωγή της, ιδίως στην ευρωπαϊκή περιφέρεια.
Ο εκθειασμός της κλασικής αρχαιότητας και η συγκρότηση του νέου κράτους ως κληρονόμου εκείνου του μεγαλείου μέσα από μια διαδικασία γραμμικής συνέχειας είχε ως αποτέλεσμα τη μνημειοποίηση της Ελλάδας. Η κλασική αρχαιότητα απέκοψε την Ελλάδα του 19ου αιώνα από το ιστορικό και κοινωνικό της πλαίσιο, δηλαδή από το πλαίσιο των εθνικιστικών ευρωπαϊκών κινημάτων και την τοποθέτησε σε έναν αποιστορικοποημένο μύθο-χώρο. Το 1821 παρουσιάστηκε ως μοναδική περίπτωση, αφού θεωρήθηκε μια συνέχεια της αέναης πάλης του ελληνικού έθνους ενάντια σε όλους τους άλλους, που το κατέστησε έθνος ανάδελφο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

• Ο ρόλος των αρχαιοτήτων και της αρχαιολογίας στη διαμόρφωση του ελληνικοὐ έθνους και την ίδρυση τού ελληνικού εθνικού κράτους.

• Οι δεσμοί μετοξύ αποικιοκρατικού και εθνικού φαντασιακού.

• Η αρχαιολογική κατασκευή μνημειοποιημένων τοπίων, όπως η Aκρόπολη.

• Ο καίριος ρόλος σημαντικὡν εθνικών αρχαιολόγων, όπως του ανασκαφέα του λεγόμενου τάφου του Φιλίππου Β' τής Μακεδονίας, Μανόλη Ανδρόνικου.

• Ο ρόλος, τον οποίο διαδραμάτισε η αρχαιολογία στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.

• Η χρησιμοποίηση της κλασικής αρχαιότητας στο αναμορφωτικό εγχείρημα της Μακρονήσου και

• Η διαμάχη για τα μάρμαρα του Παρθενώνα.

Το Έθνος και τα ερείπιά του έχει τιμηθεί με το Βραβείο Edmund Keeley (2009) και είχε συμπεριληφθεί στη βραχεία λίστα (8 τίτλοι) του Βραβείου Runciman (2008).
 
Κριτικές:

«Δε χωράει αμφιβολία ότι το Έθνος και τα ερείπιά του θα καταστεί απαραίτητο ανάγνωσμα για όσους ενδιαφέρονται για τις βαθύτερες κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις της ιστορίας της αρχαιολογίας […] Ο Χαμηλάκης μάς δίνει την πλέον οξυδερκή και διεισδυτική ανάλυση του νεωτερικού κοινωνικού πλαισίου της ελληνικής αρχαιολογίας απ’ όσες έχουν γραφτεί μέχρι σήμερα, παρέχοντας συγχρόνως ένα πολύτιμο υπόδειγμα για όσους σκοπεύουν να επιδοθούν σε ανάλογες έρευνες οπουδήποτε αλλού στον κόσμο».
Neil Silberman, American Anthropologist
 
«Το βιβλίο αυτό πρέπει να γίνει ασμένως δεκτό για τη στέρεη θεμελίωση που παρέχει σε γεγονότα τα οποία τείνουν είτε να αγνοούνται είτε να εκλαμβάνονται ως δεδομένα, τόσο από τους επιστήμονες αρχαιολόγους, όσο και από τα εκατομμύρια των επισκεπτών που συρρέουν κάθε χρόνο στους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας […] Ο Χαμηλάκης επιχειρεί να μας κάνει να δούμε μέσα από νέο πρίσμα το έθνος, τα ερείπιά του, και τη μεταξύ τους σχέση, και το κατορθώνει με εντυπωσιακό τρόπο».
Roderick Beaton, Times Literary Supplement
 
«To Έθνος και τα ερείπιά του κομίζει μια πρωτότυπη νέα φωνή και θεώρηση […] Ο Χαμηλάκης αμφισβητεί από μια νέα σκοπιά τους υπεραπλουστευτικούς διαχωρισμούς μεταξύ νεωτερικού και προνεωτερικού […] Είναι ένας καταρτισμένος συγγραφέας, και η θαυμαστά δομημένη επιχειρηματολογία του αξίζει να τύχει προσοχής […] ενός αναγνωστικού κοινού πολύ ευρύτερου από εκείνο των ειδικών».
Michael Herzfeld, Journal of the Royal Anthropological Institute

Συγγραφέας: Γιάννης Χαμηλάκης
Εκδότης: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Σελίδες: 384