ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

»Πιστεύω όλο και πιο έντονα, ότι το βασικό ερώτημα, που προσπαθεί να απαντήσει αυτό το βιβλίο είναι το πιο ενδιαφέρον ερώτημα, που θα μπορούσε να τεθεί από έναν ιστορικό της νεώτερης εποχής. Γιατί άραγε, αρχής γενομένης από το 1500 περίπου, κάποιες μικρές οργανωμένες κοινωνίες στο δυτικό άκρο της Ευρασίας κυριάρχησαν επί του υπόλοιπου κόσμου, στον οποίο περιλαμβάνονταν οι πολυπληθέστερες και από πολλές απόψεις πιο εξελιγμένες κοινωνίες της ανατολικής Ευρασίας;

»Η δευτερεύουσα ερώτησή μου είναι η εξής: αν μπορέσουμε να βρούμε μια καλή εξήγηση για την υπεροχή της Δύσης κατά το παρελθόν, θα μπορέσουμε, άραγε, να διατυπώσουμε μια πρόγνωση για τη μελλοντική της πορεία; Πρόκειται πράγματι για το τέλος του δυτικού κόσμου και για την έλευση μιας νέας εποχής, όπου θα δεσπόζει η Ανατολή; Με άλλα λόγια, μήπως είμαστε μάρτυρες της παρέλευσης μιας εποχής, κατά την οποία το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας ήταν λίγο πολύ υποταγμένο στον πολιτισμό, που εμφανίστηκε στη δυτική Ευρώπη την επαύριο της Αναγέννησης και της Μεταρρύθμισης, τον πολιτισμό, που με την υποστήριξη της επιστημονικής επανάστασης και του διαφωτισμού, εξαπλώθηκε στον Ατλαντικό και μέχρι τους αντίποδες, φτάνοντας τελικά στο απόγειό του κατά τη διάρκεια των αιώνων των επαναστάσεων, της βιομηχανίας και των αυτοκρατοριών;» (Απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου).

Αν ήσασταν σε θέση να κάνετε τον περίπλου της Γης τον 15ο αιώνα, εκείνο που θα σας έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση θα ήταν οι εκπληκτικοί πολιτισμοί της Ανατολής. Στο Πεκίνο χτιζόταν η Απαγορευμένη Πόλη· στην Εγγύς Ανατολή οι Οθωμανοί έσφιγγαν τον κλοιό γύρω από την Κωνσταντινούπολη.
Η Ευρώπη, αντιθέτως, θα σας φαινόταν ένας ελεεινός βαλτότοπος, που εξακολουθούσε να μαστίζεται από επιδημίες, κακές συνθήκες υγιεινής και ακατάπαυστες πολεμικές συρράξεις. Η δε Βόρειος Αμερική ήταν ένας αναρχούμενος αγριότοπος σε σύγκριση με τα βασίλεια των Αζτέκων και των Ίνκας. Η ιδέα ότι η Δύση θα μπορούσε να κυριαρχήσει επί του υπόλοιπου κόσμου για το μεγαλύτερο μέρος των επόμενων πέντε αιώνων θα σας φαινόταν απόλυτη φαντασιοπληξία.

Και όμως συνέβη.
Τι είχε ο πολιτισμός της Δυτικής Ευρώπης που του επέτρεψε να αποκτήσει προβάδισμα απέναντι στις φαινομενικά ανώτερες αυτοκρατορίες της Ανατολής; Όπως υποστηρίζει ο Niall Ferguson, η απάντηση είναι ότι η Δύση ανέπτυξε έξι "βασικές εφαρμογές" τις οποίες δε διέθεταν οι άλλοι: ανταγωνισμό, επιστήμη, δημοκρατία, ιατρική, καταναλωτισμό και εργασιακή ηθική. Το κρίσιμο ερώτημα σήμερα είναι κατά πόσον η Δύση έχει χάσει το μονοπώλιό της πάνω τους. Μήπως άραγε γι' αυτό ζούμε το τέλος της υπεροχής της Δύσης; (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Η άνοδος της Δύσης είναι ίσως ο πιο προκλητικός γρίφος, που καλούνται να λύσουν οι ιστορικοί. Και δεν πρέπει να τον λύσουν απλά και μόνο για να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους. Εντοπίζοντας τα πραγματικά αίτια της υπεροχής της Δύσης ίσως μπορέσουν να εκτιμήσουν με κάποια ακρίβεια τη δική της επικείμενη παρακμή και πτώση.

Ξενόγλωσσος τίτλος: CIVILIZATION, THE WEST AND THE REST

Συγγραφέας:              ΝΑΪΑΛ ΦΕΡΓΚΙΟΥΣΟΝ

Εκδότης:                    ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Έκδοση:                     Νοέμβριος 2012

Αριθμός σελίδων:       424

Μετάφραση:               ΝΙΚΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

Ο Niall Ferguson, είναι καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Harvard και στη London School of Economics.