To βιβλίο του Χρήστου Κάτσικα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg, με τίτλο «Ευρωπαϊκός χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης και καπιταλιστική αναδιάρθρωση», αποτελεί καίρια παρέμβαση στα δρώμενα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας. Όπως επισημαίνει ο Νίκος Θεοτοκάς στον πρόλογο του βιβλίου: «αποτελεί εργαλείο για την κατανόηση των αλλαγών που συντελούνται και μεταβάλλουν το χαρακτήρα, τις λειτουργίες και τη δομή των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων».Ο συγγραφέας, με τον τρόπο που παρουσιάζει το θέμα του, δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη αφενός μεν να ενημερωθεί για τις συμφωνίες που οδήγησαν στο σημερινό πλαίσιο της αναδιάρθρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αφετέρου δε να κατανοήσει σε βάθος τη φυσιογνωμία των επικείμενων μεταρρυθμίσεων. Έτσι στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του παρουσιάζει την πορεία από τη Sorbonne στην Bologna και από εκεί στο Bergen της Νορβηγίας.
Σε κάθε γραμμή της ανάλυσής του, ο Χρήστος Κάτσικας προσπαθεί να βρει το νήμα που συνδέει τις μεταρρυθμίσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με τις αλλαγές στην υποδομή της καπιταλιστικής οικονομίας και κοινωνίας. Προβάλλει έτσι ένα ερμηνευτικό σχήμα, την ταξική ανάλυση, που δυστυχώς στις μέρες μας εγκαταλείπεται όλο και πιο πολύ προς όφελος ερμηνευτικών σχημάτων που ανακυκλώνονται σε μια φαινομενολογική αντιμετώπιση των ζητημάτων καθώς κατακερματίζουν τον κοινωνικό σχηματισμό σε αυτόνομες σφαίρες (οικονομία, κοινωνία, πολιτική, πολιτιστική σφαίρα) και βλέπουν τις όποιες αλλαγές συντελούνται, είτε ως αποτέλεσμα της τροποποίησης συσχετισμών δυνάμεων σε κάθε επιμέρους σφαίρα, όπου οι διαφορές των συσχετισμών μπορεί να είναι ακόμη και πολιτισμικές, είτε ως αποτελέσματα ενός τεχνολογικού εξελικτικισμού, ο οποίος οδηγεί στη μοιρολατρία του τύπου: «οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής επιβάλλουν την αλλαγή στο περιεχόμενο των σπουδών» και οι οποίες αγνοούν ότι η διάρθρωση και το περιεχόμενο των πανεπιστημίων αντανακλούν ταξικούς συσχετισμούς και ιδεολογικές παραμέτρους, πέρα από την τεχνολογική εξέλιξη.
Έτσι, ο συγγραφέας φωτίζει τη σχέση των εξελίξεων υπό το πρίσμα του Λευκού Βιβλίου για την εκπαίδευση, δείχνοντας ότι το κάθε κομμάτι των ρυθμίσεων στην εκπαίδευση δεν αποτελεί ένα απλό νομοθέτημα, αλλά είναι μια ψηφίδα ενός ευρύτερου σχεδίου που εξυφαίνεται εδώ και χρόνια με απώτερο σκοπό την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων.
Η σταδιακή αύξηση των φοιτητών τα τελευταία δέκα χρόνια, η πολιτική της υποχρηματοδότησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ο ρόλος του ΕΠΕΑΕΚ, η δημιουργία τμημάτων χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα και χωρίς συγκεκριμένο επαγγελματικό προφίλ αποτελούν -όπως φαίνεται στο βιβλίο- το στρώσιμο του δρόμου για την επιχειρούμενη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση. Τα ιδρύματα εκβιάζονται να συναινέσουν στη στρατηγική της μετάλλαξης του πανεπιστημίου και να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους και οι πανεπιστημιακοί να μετεξελιχθούν σε μάνατζερς.
Κλείνοντας, οφείλουμε να επισημάνουμε και μια έλλειψη του βιβλίου. Επειδή δεν είναι λίγοι εκείνοι που θα σπεύσουν να κατηγορήσουν το συγγραφέα ότι «κινδυνολογεί», θα έπρεπε να υπάρχει στο βιβλίο και ένα αναλυτικό κεφάλαιο με το τί έχει συμβεί σε χώρες που εφαρμόζουν την Μπολόνια. Τι γίνεται στην Ολλανδία, στην Εσθονία, στη Γαλλική Κοινότητα του Βελγίου, τη Νορβηγία, τη Δανία και την Ελβετία, όπου η δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει στην κυριολεξία ιδιωτικοποιηθεί και έχει καταρρεύσει. Μια ζοφερή πραγματικότητα που η ESIB (Εθνικές Ενώσεις Φοιτητών της Ευρώπης) παρουσίασε στο Μπέργκεν της Νορβηγίας. Μια εικόνα που δεν διαφέρει στο ελάχιστο, από αυτό που παρουσιάζει ως εξέλιξη των πραγμάτων ο Χρήστος Κάτσικας και για τη χώρα μας.
Βιβλιοκριτική του Κώστα Θεριανού, διδάκτορα Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου