Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

Θα αναρωτιέται κανείς, γιατί δεν υπάρχουν σήμερα αρχαιότητες στη Σπάρτη όπως αλλού, ενώ ήταν κατάμεστη, όπως μαθαίνουμε από αναφορές σε αρχαία κείμενα. Η απάντηση βρίσκεται στην από πολλών ετών έρευνα του Επ. Βρανόπουλου, που ήρθε πρόσφατα στην επιφάνεια.
Οι θησαυροί της αρχαίας ελληνικής Τέχνης, καταστράφηκαν και λεηλα­τήθηκαν σε μεγάλο βαθμό όπως είναι γνωστό, από Ρωμαίους, Γότθους, Φρά­γκους Σταυροφόρους, Ενετούς, το στρατηγό Μοροζίνη, αλλά και από το διαβόητο Άγγλο διπλωμάτη Έλγιν, τον άρπαγα των γλυπτών του Παρθενώνα.
Επίσης μεγάλη κλοπή έγινε από περιηγητές, απεσταλμένους μουσείων, πανεπιστημίων και βασιλιάδων της Ευρώπης, που ήλθαν στην υποβαθμισμένη επί Τουρκοκρατίας Ελλάδα, για ν’ αρπάξουν νομίσματα, χειρόγραφα, επιγρα­φές και έργα τέχνης, από το ξέφραγο αμπέλι.
Όλους όμως ξεπέρασε σε απληστία και καταστροφή των αρχαιολογικών θησαυρών, ο Γάλλος αβάς (καλόγερος) Michel Fourmont (1690-1746), απεσταλμένος του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΕ΄. Ο αβάς, αφάνισε κυ­ριολεκτικά σε απίστευτο αριθμό, αρχαία σημαντικά μνημεία, στην προσπάθεια να φανεί αρεστός στο βασιλιά του.
Ίσως για ν’ αποκτήσει την αποκλειστικότητα στα κείμενα των επι­γραφών τα κατέγραφε, πριν αρχίσει την εκ θεμελίων μανιακή καταστροφή τους. Ο αβάς Fourmont αναζήτησε επιγραφές στην Αθήνα, Σαλαμίνα, Μέγαρα και Πελοπόννησο, φτάνοντας έως την απόκρημνη Μάνη. Ο ίδιος ομολογεί σε χειρόγραφο που σώζεται μαζί με το ημερολόγιό του στη Βιβλιοθήκη των Πα­ρισίων, ότι συγκέντρωσε πάνω από 1.200 επιγραφές το 1729 στην Ελλάδα. Στην επιστολή του προς τον κόμη Maurepas, καυχιέται ότι κατάστρεψε τις επι­γραφές, για να μην αντιγραφούν από μελλοντικό περιηγητή! Βεβαιώνει ακόμα, ότι αντέγραψε και στη συνέχεια εξαφάνισε συνολικά 1.500 επιγραφές, από τις οποίες 300 μόνο στη Σπάρτη!
Τα χαρακτηριστικά αυτού του καθολικού καλόγερου, ήταν ατυχώς η απληστία, η απεριόριστη φιλοδοξία και η ελάχιστη παιδεία. Αλλά ήταν και μέγας υπο­κριτής, κατηγορώντας άλλους Ενετούς ότι με αρχαία υλικά του Άργους και των Μυκηνών χτίσανε τα φρούριά τους στο Παλαμήδι. Η χαρά τέλος, που εκφράζει σε πολλές επιστολές του για τις καταστροφές που έκαμε στις επιγραφές της αρχαίας Ερμιόνης και Τροιζήνας, αφού αντέγραφε πρώτα τα κείμενα και μετά έξυνε το γράμμα σε βάθος, δείχνει πόσο έφτανε στα όρια της παραφρο­σύνης.
Ο Άγγλος περιηγητής Dodwell που πήγε χρόνια μετά τον αβά στην Πελο­πόννησο, διηγείται: «αφού αντέγραψα τις επιγραφές στο χωριό Μανουσάκι, ρώτησα, γιατί τουμπάριζε ο κόσμος τα μάρμαρα κάτω από θάμνους και πέτρες: -για να τα προστατέψουμε, από κανέναν άλλο σχιζοφρενή αβά, απαντούσαν»! Τα λόγια αυτά του Dodwell βεβαιώνουν το συγκινητικό ενδιαφέρον των Ελλήνων χωρικών εκείνης της εποχής, για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
«Επί 30 ημέρες ασταμάτητης δουλειάς με 60 ντόπιους εργάτες, συ­νεχίζω να εκθεμελιώνω την αρχαία Σπάρτη και μου υπολείπονται άλλα 4 μνημεία», γράφει στον κόμη Maurepas ο μανιακός αβάς. «Δεν ξεύρετε πόση χαρά μου δίνει ετούτη η δουλειά». Και συνεχίζει: «Η Μαντινεία, η Στυμφαλία, η Τεγέα και ιδιαίτερα η Νεμέα και η Ολυ­μπία, αξίζουν την εκθεμελίωση από τα βάθη. Έκανα πολλές πορείες αναζήτησης αρχαιοτήτων της χώρας και έχω ως τώρα καταστρέψει αρκετές. Αναμένω χρήματα και εντολές να προχωρήσω στην Τίρυνθα, επίσης τη μισή ακρόπολη του Άργους, τη Φλιασία, τη Φενεό και τη Μάνη. Έξι εβδομάδες μου πήρε για τη Σπάρτη, γκρεμίζοντας τα βαριά τείχη και τους ναούς της, μην αφήνοντας πέτρα επάνω στην πέτρα, για να κάνω την το­ποθεσία τους άγνωστη στο μέλλον και να την κάνω ξανά εγώ γνωστή (ίσως να εννοούσε με τα βιβλία του). Να, πώς θα δοξαστεί το ταξίδι μου. Δεν είναι κι αυτό κάτι;»
«Η Σπάρτη είναι η 5η πόλη που κατάστρεψα. Ασχολούμαι τώρα με το ξεθεμέλιωμα του ναού του Αμικλέου Απόλλωνα. Έχω στο πρόγραμμα να εξα­φανίσω κι άλλους αρχαίους τόπους στην Ελλάδα αν με αφήσουν». Για την Τροι­ζήνα αναφέρει: «Γκρέμισα ό,τι απόμεινε από τα οχυρά και τους ναούς της» και με απίστευτη αυθάδεια ομολογεί: «Από άλλους περιηγητές που προηγήθηκαν, δεν έμαθα αν τόλμησε κανείς να κατεδαφίσει πύργους και άλλα μεγάλα κτίρια».
Πρό­κειται, σίγουρα, για μια φοβερή ατυχία της Ελλάδας μ’ αυτό το Γάλλο απε­σταλμένο καταστροφέα, ημιμαθή και φανατικό εχθρό του αρχαίου πνεύματος, οικτρό κατάλοιπο μεσαιωνισμού και χριστιανικού φανατισμού. Η καταστροφή που προκάλεσε στην Ελλάδα είναι κολοσσιαία και σ’ αυτήν οφείλεται η εξαφάνιση της αρχαίας Σπάρτης, της Τροιζήνας, της Ερμιόνης και άλλων αρχαίων πόλεων.