Τι είναι ο καταναλωτισμός; Μια ουτοπία του αντιπερισπασμού, η ιδιοφυής και ταυτόχρονα θλιβερή ιδέα πως, από τη στιγμή που οι άνθρωποι ανταλλάσσουν ή αγoράζoυν αγαθά, παύουν να κάνουν πόλεμο, διοχετεύουν τις επιθετικές τους ορμές στο χώρο του σούπερ μάρκετ ή του πολυκαταστήματος πως μια τέτοια δραστηριότητα ταιριάζει τόσο στον Άραβα, τον Ινδό, τον Αφρικανό όσο και στον Κινέζο, οι οποίοι, απασχολημένοι με αγορές ή με πωλήσεις, δεν έχουν πια το χρόνο να μαλώνουν μεταξύ τους. Μια πολύ απογοητευτική σοφία, γιατί δε βλέπει την επί γης ειρήνη παρά μόνο στη γενίκευση μιας μηχανικής και επαγγελματικής δραστηριότητας που δε συνεπάγεται καμιά ανύψωση και περιορίζει την ανθρώπινη ζωή στις πράξεις του ξοδέματος και των ψώνιων. Το χαμόγελο της διαφήμισης είναι το χαμόγελο ενός θεού που βρήκε επιτέλους τη λύση για τις ανθρώπινες διχόνοιες: τον καταναγκασμό σε ξέφρενα ψώνια σα μια πολιτισμική τελείωση. Οι δυτικές κοινωνίες μας δεν ευνοούν το έχειν, αλλά τη συσσώρευση, την ανάλωση και την ανανέωση των εμπορευμάτων σαν τρόπο ζωής. Αν αρκούμασταν, ήρεμα, στο να κατέχουμε απλώς τα αυτοκίνητα ή τα έπιπλά μας, τα στοκ δε θα αργούσαν να ξεχειλίσουν και το σύστημα θα παρέλυε. Καταναλωτισμός σημαίνει απαγόρευση να κατέχεις κάτι μονίμως. Έξαρση, ανανέωση, μιμητισμός: πρέπει να ανυψώνουμε συνεχώς τις ιδιοτροπίες κάποιων σε ανάγκες για όλους, Το σφάλμα μας σ’ αυτόν τον τομέα δεν είναι να επιθυμούμε πολλά, αλλά να επιθυμούμε πολύ λίγα.
Εντούτοις, η ουτοπία αυτή δεν είναι και πολύ σίγουρη: οι άνθρωποι μπορεί να ζηλέψουν τα αγαθά των άλλων και η ζήλια να εξελιχθεί σε εχθρότητα. Τα αποκτημένα αντικείμενα μας χαρίζουν πυρετικές απολαύσεις, όμως οι απολαύσεις αυτές είναι σύντομες, απλούστατα επειδή η συνήθεια τις εξαντλεί γρήγορα. Το γεγονός πως η ευχή συμπίπτει με την πραγμάτωσή της, είναι θαυμαστό και ταυτόχρονα απογοητευτικό. Μόνο αυτό που μας αντιστέκεται μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αξία: ένα έργο τέχνης, ένα τοπίο μας συγκινούν επειδή δεν τελειώνουμε ποτέ με αυτά. Ο πλούτος τους μεγαλώνει όσο περισσότερο τα γνωρίζουμε. Τα χωρίζει αδιάκοπα από μας μια απόσταση που σηματοδοτεί το πραγματικό μεγαλείο. Ο καταναλωτισμός, λοιπόν, είναι η ισοπέδωση προς τα κάτω: αβλαβής όταν εξισορροπείται από άλλα πάθη, βλαβερός από τη στιγμή που εκφυλίζεται σε στυλ ζωής για να μας επιβάλει τρόπο συμπεριφοράς, αξίες. Αντικαθιστώντας τους μεγάλους πολιτισμούς με το φτωχό σύμπαν της McDonald, της Coca Cola, του Disney, του ΜΤV, καθιστά τον άνθρωπο ένα πλάσμα ματαιόσχολο, πανομοιότυπο σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Η γλυκερή φιλικότητα του σούπερ μάρκετ ή του πάρκου αναψυχής δε θα καταλαγιάσει ποτέ τη μανία του μηδενιστή ή του φανατικού.
Πασκάλ Μπρυκνέρ: Η μιζέρια του πλούτου. Εκδόσεις «Αστάρτη» 2002
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου