26.7.06

Η ΛΥΤΡΩΣΗ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ



Τι είναι ο καταναλωτισμός; Μια ουτοπία του αντιπε­ρισπασμού, η ιδιοφυής και ταυτόχρονα θλιβερή ιδέα πως, από τη στιγμή που οι άνθρωποι ανταλλάσσουν ή αγoράζoυν αγαθά, παύουν να κάνουν πόλεμο, διοχε­τεύουν τις επιθετικές τους ορμές στο χώρο του σούπερ μάρκετ ή του πολυκαταστήματος πως μια τέτοια δρα­στηριότητα ταιριάζει τόσο στον Άραβα, τον Ινδό, τον Αφρικανό όσο και στον Κινέζο, οι οποίοι, απασχολη­μένοι με αγορές ή με πωλήσεις, δεν έχουν πια το χρό­νο να μαλώνουν μεταξύ τους. Μια πολύ απογοητευτική σοφία, γιατί δε βλέπει την επί γης ειρήνη παρά μόνο στη γενίκευση μιας μηχανικής και επαγγελματικής δρα­στηριότητας που δε συνεπάγεται καμιά ανύψωση και περιορίζει την ανθρώπινη ζωή στις πράξεις του ξοδέμα­τος και των ψώνιων. Το χαμόγελο της διαφήμισης είναι το χαμόγελο ενός θεού που βρήκε επιτέλους τη λύση για τις ανθρώπινες διχόνοιες: τον καταναγκασμό σε ξέφρε­να ψώνια σα μια πολιτισμική τελείωση. Οι δυτικές κοι­νωνίες μας δεν ευνοούν το έχειν, αλλά τη συσσώρευση, την ανάλωση και την ανανέωση των εμπορευμάτων σαν τρόπο ζωής. Αν αρκούμασταν, ήρεμα, στο να κα­τέχουμε απλώς τα αυτοκίνητα ή τα έπιπλά μας, τα στοκ δε θα αργούσαν να ξεχειλίσουν και το σύστημα θα πα­ρέλυε. Καταναλωτισμός σημαίνει απαγόρευση να κατέ­χεις κάτι μονίμως. Έξαρση, ανανέωση, μιμητισμός: πρέ­πει να ανυψώνουμε συνεχώς τις ιδιοτροπίες κάποιων σε ανάγκες για όλους, Το σφάλμα μας σ’ αυτόν τον τομέα δεν είναι να επιθυμούμε πολλά, αλλά να επιθυμούμε πο­λύ λίγα.
Εντούτοις, η ουτοπία αυτή δεν είναι και πολύ σίγου­ρη: οι άνθρωποι μπορεί να ζηλέψουν τα αγαθά των άλ­λων και η ζήλια να εξελιχθεί σε εχθρότητα. Τα αποκτη­μένα αντικείμενα μας χαρίζουν πυρετικές απολαύσεις, όμως οι απολαύσεις αυτές είναι σύντομες, απλούστατα επειδή η συνήθεια τις εξαντλεί γρήγορα. Το γεγονός πως η ευχή συμπίπτει με την πραγμάτωσή της, είναι θαυμα­στό και ταυτόχρονα απογοητευτικό. Μόνο αυτό που μας αντιστέκεται μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αξία: ένα έργο τέχνης, ένα τοπίο μας συγκινούν επειδή δεν τελειώ­νουμε ποτέ με αυτά. Ο πλούτος τους μεγαλώνει όσο πε­ρισσότερο τα γνωρίζουμε. Τα χωρίζει αδιάκοπα από μας μια απόσταση που σηματοδοτεί το πραγματικό μεγαλείο. Ο καταναλωτισμός, λοιπόν, είναι η ισοπέδωση προς τα κάτω: αβλαβής όταν εξισορροπείται από άλλα πάθη, βλαβερός από τη στιγμή που εκφυλίζεται σε στυλ ζωής για να μας επιβάλει τρόπο συμπεριφοράς, αξίες. Αντικα­θιστώντας τους μεγάλους πολιτισμούς με το φτωχό σύ­μπαν της McDonald, της Coca Cola, του Disney, του ΜΤV, καθιστά τον άνθρωπο ένα πλάσμα ματαιόσχολο, πανο­μοιότυπο σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Η γλυκε­ρή φιλικότητα του σούπερ μάρκετ ή του πάρκου αναψυ­χής δε θα καταλαγιάσει ποτέ τη μανία του μηδενιστή ή του φανατικού.
Πασκάλ Μπρυκνέρ: Η μιζέρια του πλούτου. Εκδόσεις «Αστάρτη» 2002

Δεν υπάρχουν σχόλια: