ΦΛΑΒΙΟΣ ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ

«Με το θάνατο του Ιουλιανού το φως χάθηκε και τώρα δεν απομένει τίποτε άλλο από το ν΄ αφήσουμε το σκοτάδι να και να ελπίζουμε πως θα φανεί μια μέρα ένας άλλος ήλιος, γεννημένος απ΄ το μυστήριο του χρόνου κι από την αγάπη του ανθρώπου για το φως» Γκορ Βιντάλ, «Ιουλιανός»

Πρόκειται για το γνωστό αυτοκράτορα, που το ρωμαϊκό θεοκρατικό και πλουτοκρατικό κατεστημένο στιγμάτισε και τέλος δολοφόνησε, επειδή επιχείρησε πολιτική αναδιοργάνωση και επανάσταση στην οικονομία, στον πολιτισμό, στο στρατό με τη θεσμοθέτηση ανεξιθρησκίας και τη διαφύλαξη και ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας και δικαίου, προς όφελος και ανακούφιση των μικρομεσαίων κοινωνικών στρωμάτων της πολυεθνικής ενιαίας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Σήμερα ο Ιουλιανός αποτελεί μια ενοχλητική παρένθεση μέσα στα εγχειρίδια της ελληνικής ιστορίας. Αναφέρεται πάντα ως "Παραβάτης ή Αποστάτης", παρωνύμιο που του κόλλησαν οι χριστιανοί, οι οποίοι, στην καλύτερη περίπτωση τον εμφανίζουν ως έναν ανεδαφικό οραματιστή, ένα ανίσχυρο ανάχωμα που παρασύρθηκε γρήγορα από το ποτάμι της ιστορίας.

Είναι όμως αυτή η αλήθεια; Η σύγχρονη ιστοριογραφία (πλην της εγχώριας) έπαψε πια να τον αντιμετωπίζει ως παραβάτη του χριστιανικού νόμου και τον θεωρεί ως έναν ευφυέστατο άνθρωπο της εποχής του, ενταγμένο στο πνευματικό κλίμα του 4ου αιώνα. Τα τραγικά όμως προσωπικά του βιώματα και η ανώτερη μόρφωσή του, τον έκαναν να αμφισβητήσει την ορθότητα της χριστιανικής πίστης και, κυρίως, να αντιληφθεί ότι ήταν ασύμβατη με τον πλουραλισμό και τα διδάγματα της ελληνικής παιδείας. Από τόσο νωρίς, είχε την οξυδέρκεια να διαπιστώσει πόσο ολέθρια για τον άνθρωπο είναι τα δόγματα του χριστιανισμού και προσπάθησε να απαλλάξει ή έστω να προστατέψει τους υπηκόους του από τη λαίλαπα της αλογίας και του σκοταδισμού, που θεωρούσε βέβαιο ότι θα ξεσπούσε τους κατοπινούς αιώνες.
Σταχυολογούμε παρακάτω ελάχιστες από τις προωθημένες ιδέες του μεγάλου φιλοσόφου αυτοκράτορα.

ΜΙΚΡΟ ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ

· Μπορείς με τρεις ή τέσσερις μόνο φιλοσόφους να ευεργετήσεις τη ζωή των ανθρώπων πολύ περισσότερο από πολλούς βασιλιάδες μαζί.

· Αυτός που κυβερνάει πρέπει να είναι καλύτερος απ΄ αυτούς που κυβερνάει.

· Σε κάθε πράγμα η έλξη προς το καλύτερο είναι ισχυρότερη από τη στροφή προς το χειρότερο.

· Δε νομίζω πως υπάρχει αδίκημα πιο μισητό από την αχαριστία.

· Κορυφαίες αρετές θεωρώ την επιείκεια, τη σωφροσύνη και τη φρόνηση.

· Ο θάνατος είναι μια διηνεκής ησυχία, ενώ η ζωή έχει πολλές και ευχάριστες, αλλά και δυσάρεστες καταστάσεις.

· Μία είναι η φιλοσοφία και όλοι οι φιλόσοφοι, επιδιώκοντας τον ίδιο σκοπό προσέρχονται προς αυτόν από διαφορετικούς δρόμους.

· Είναι πρέπον να δίνουμε και στους αντιπάλους μας ρούχα και τροφή, γιατί τα δίνουμε σε ανθρώπους κι όχι σε χαρακτήρες.

· Απ΄ τα παλαιότερα έργα ας ψυχαγωγηθούμε επιλέγοντας τις καλύτερες διηγήσεις, όπως ακριβώς απ΄ ένα ολάνθιστο λιβάδι μαζεύουμε τα ομορφότερα λουλούδια.

· Από τη μελέτη της ελληνικής γραμματείας ο καθένας γίνεται καλύτερος, ακόμα κι αν στερείται παντελώς φυσικής ικανότητας.

· Σωστή παιδεία δεν είναι να χειρίζεσαι επιδέξια τη γλώσσα, αλλά να σκέφτεσαι λογικά και να έχεις σωστές απόψεις για το καλό και το κακό, για το ωραίο και το αισχρό. Όποιος λοιπόν άλλα πιστεύει κι άλλα διδάσκει, τόσο πολύ απέχει από την παιδεία, όσο και από το να είναι ηθικός άνθρωπος.

· Όσοι θέλουν να επαγγέλλονται το δάσκαλο πρέπει να είναι λογικοί και οι ιδέες που διδάσκουν να μην έρχονται σε σύγκρουση με το λειτούργημά τους.

Πηγές:

Αλέξ. Μήτσιου: Πολιτική θεολογία και Ιουλιανός, Ερωδιός, 2002
Αλέξ. Μήτσιου: Ιουλιανού ιερή σοφία, Αρχέτυπο, 2004
Ι. Αβραμίδης - Ι. Χριστοδούλου: Ιουλιανός (Μισοπώγων - Επιστολές - Κατά χριστιανών), Θύραθεν 1997
Π. Αθανασιάδη: Ο Ιουλιανός του θρύλου, Αθηνά, 1977
Π. Αθανασιάδη: Ιουλιανός, μια βιογραφία, Μ.Ι.Ε.Τ 2001
Α. Καμάρα: Η αντιπαγανιστική νομοθεσία της ύστερης Ρωμ. Αυτοκρατορίας, Κατάρτι, 2000
Θ. Μαργαρίτης: Ιουλιανός, ο εστεμμένος φιλόσοφος, 1997
Claude Fouquet: Ιουλιανός, Λιβάνης, 1995
G. Bowersock: Ο ελληνισμός στην ύστερη αρχαιότητα, Μ.Ι.Ε.Τ 2000
G. Vidal: Ιουλιανός, Εξάντας 1998