KRAUSS VS DAWKINS

Διάβασα πρόσφατα στο τελευταίο τεύχος της ελληνικής έκδοσης του περιοδικού Scientific American μια ενδιαφέρουσα συνομιλία-αντιπαράθεση (που καταλήγει σε συμφωνία) ανάμεσα σε δυο γνωστούς επιστήμονες: το φυσικό Lawrence Krauss, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve του Οχάιο και τον εξελικτικό βιολόγο Richard Dawkins, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Το θέμα τους ήταν η σύγκρουση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας και θεώρησα τις απόψεις τους πολύ αξιόλογες. Όμως, λόγω της μεγάλης έκτασης του κειμένου απέσπασα μόνο τις τελευταίες τοποθετήσεις τους. Διαβάστε ολόκληρη τη συνομιλία γύρω από το συγκεκριμένο θέμα εδώ:
http://www.sciam.gr/topics.asp?action_id=topic_analysis&issue_id=507&topic_id=1072

Εκτεταμένη παράθεση της συνομιλίας (στα αγγλικά) θα βρείτε εδώ:
http://www.sciam.com/article.cfm?chanID=sa006&colID=1&articleID=25A5DA8D-E7F2-99DF-32F53BCD97024B43
­­­

–Krauss: Θα ήθελα να κλείσω με ένα θέμα που νομίζω ότι έχει τη μεγαλύτερη σημασία στην τρέχουσα συζήτηση μεταξύ των επιστημόνων σχετικά με τη θρησκεία: Είναι η θρησκεία εγγενώς κακή; Εδώ θα πρέπει να ομολογήσω ότι οι δικές μου απόψεις έχουν εξελιχθεί, προϊόντος του χρόνου, αν και εσύ ίσως ισχυριστείς ότι απλώς έγινα πιο μετριοπαθής. Ασφαλώς υπάρχει πληθώρα στοιχείων σύμφωνα με τα οποία η θρησκεία ευθύνεται για πολλές φρικαλεότητες, και συχνά τονίζω, όπως και εσύ, ότι στις μέρες μας κανένας δεν θα έριχνε σκοπίμως αεροπλάνα πάνω σε ψηλά κτίρια εάν δεν έτρεφε την πίστη ότι ο Θεός στέκεται πλάι του.
Ως επιστήμονας πιστεύω ότι ο ρόλος μου έγκειται στο να ενίσταμαι όταν η θρησκευτική πίστη οδηγεί τους ανθρώπους να διδάσκουν ψεύδη για τον κόσμο. Από αυτή τη σκοπιά, θα ισχυριζόμουν ότι πρέπει να σεβόμαστε τις θρησκευτικές ευαισθησίες ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο από κάθε άλλη μεταφυσική κλίση· όμως στις περιπτώσεις στις οποίες αυτές σφάλλουν δεν θα πρέπει να γίνονται σεβαστές. Όταν λέω σφάλλουν, εννοώ πεποιθήσεις οι οποίες βρίσκονται καταφανώς σε διαφωνία με τα εμπειρικά δεδομένα. Η Γη δεν έχει ηλικία 6.000 ετών. Ο άνθρωπος του Κένγουικ δεν ήταν ινδιάνος Γιουματίλα. Αυτό όμως που πρέπει να προσπαθήσουμε να εκριζώσουμε δεν είναι η θρησκευτική πίστη αλλά η άγνοια. Μόνο όταν η πίστη απειλείται από τη γνώση γίνεται εχθρός.

–Dawkins: Νομίζω ότι εδώ σχεδόν συμφωνούμε. Και μολονότι η λέξη «ψεύδος» έχει μεγάλη βαρύτητα, διότι υποδηλώνει πρόθεση να εξαπατήσεις, δεν είμαι ένας από αυτούς που υψώνουν ηθικά επιχειρήματα πάνω από το ερώτημα σχετικά με την αλήθεια των θρησκευτικών πεποιθήσεων. Είχα πρόσφατα μια τηλεοπτική συνάντηση με τον βετεράνο πολιτικό Τόνι Μπεν, πρώην υπουργό τεχνολογίας, ο οποίος αποκαλεί τον εαυτό του χριστιανό. Έγινε φανερό κατά την πορεία της συζήτησής μας ότι δεν είχε το παραμικρό ενδιαφέρον για το εάν οι χριστιανικές πεποιθήσεις είναι αληθείς ή ψευδείς· νοιαζόταν μόνο για το κατά πόσον είναι ηθικές. Εναντιωνόταν μάλιστα στην επιστήμη με την αιτιολογία ότι δεν μας δίνει καμία ηθική καθοδήγηση. Όταν διαμαρτυρήθηκα ότι η επιστήμη δεν έχει να κάνει με καμία ηθική καθοδήγηση, τότε έφτασε στο σημείο να ρωτήσει ποια είναι η χρησιμότητα της επιστήμης· ένα κλασικό παράδειγμα του συνδρόμου που ο φιλόσοφος Daniel Dennett έχει αποκαλέσει «πίστη στην πίστη».
Άλλο παράδειγμα αποτελούν όσοι θεωρούν ότι το αν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι αληθείς ή ψευδείς έχει λιγότερη σημασία από τη δύναμη της θρησκείας να παρηγορεί και να δίνει νόημα και σκοπό στη ζωή. Φαντάζομαι πως θα συμφωνήσεις μαζί μου ότι δεν έχουμε καμία αντίρρηση στο να αναζητούν οι άνθρωποι παρηγοριά όπου επιθυμούν, και καμία αντίρρηση στις ισχυρές ηθικές πυξίδες. Το ζήτημα όμως της ηθικής ή της παρηγορητικής αξίας της θρησκείας -με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- πρέπει να διαχωρίζεται στο νου μας από την αληθοτιμή της θρησκείας. Συναντώ συχνά δυσκολίες στο να πείσω τα θρησκευόμενα άτομα για αυτή τη διάκριση, γεγονός που φανερώνει ότι εμείς, οι επιστήμονες-σαγηνευτές, έχουμε έναν αρκετά δύσκολο και ανηφορικό δρόμο να διαβούμε.