3.8.08

ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΠΛΑΣΕ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ

Pascal Boyer

Γιατί έχουμε θρησκεία; Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι ανθρωπολόγοι δεν καταπιάνονταν ποτέ με ένα τέτοιο ερώτημα. Η αλήθεια είναι ότι παλαιότερα δεν υπήρχαν οι κατάλληλες μέθοδοι για την εξέταση αυτού του θέματος. Τώρα, όπως λέει ο Pascal Boyer, διαθέτουμε τέτοιες μεθόδους, χάρη στις θεωρίες και τις μελέτες της εξελικτικής βιολογίας και της γνωσιακής ψυχολογίας. Το βιβλίο αυτό δείχνει πως μπορούμε να απαντήσουμε σε πολλά σχετικά ερωτήματα: Γιατί η θρησκεία είναι σημαντική για τόσους ανθρώπους; Γιατί υπάρχουν πολλές θρησκείες και όχι μία; Γιατί επιβιώνει η θρησκεία παρ' ότι αποτελεί μια προφανώς αναποτελεσματική κοσμοθεώρηση; Η απάντηση είναι: επειδή έτσι λειτουργεί ο ανθρώπινος νους, λόγω του τρόπου με τον οποίο διαμορφώθηκε από την εξέλιξη.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Εκδόσεις ΒΑΝΙΑΣ, 2008, σελίδες: 481

Τίτλος πρωτοτύπου: “RELIGION EXPLAINED: THE HUMAN INSTINCTS THAT FASHION GODS, SPIRITS AND ANCESTORS”

Η επίγνωση του επικείμενου θανάτου δημιούργησε νέα ερωτήματα: γιατί βρισκόμαστε εδώ; Τι συμβαίνει μετά το θάνατό μας;

Στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες, η θρησκευτική πίστη προκάλεσε και τη δημιουργία ομάδων, οι οποίες με τη σειρά τους τόνωσαν τις πιθανότητες επιβίωσης της ομάδας, αναφέρει ο Pascal Boyer, ανθρωπολόγος και μετέπειτα ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο Washington στο St Louis.
Μερικοί πιστεύουν ότι η θρησκεία ήταν τόσο πετυχημένη στη βελτίωση της επιβίωσης των ομάδων ώστε η τάση μας να πιστεύουμε ήταν «θετική επιλογή» της εξελικτικής μας ιστορίας. Για άλλους, η θρησκευτική πίστη είναι πολύ μοντέρνο φαινόμενο για να έχει κάνει κάποια διαφορά.
"Θεωρώ ότι είναι πιο πιθανό να είναι η θρησκεία ένα υποπροϊόν άλλων γνωστικών μας δυνατοτήτων παρά να αποτελεί από μόνη της κάποια εξέλιξη," αναφέρει ο Boyer. Τα ψυχολογικά τεστ που έχει κάνει ο Boyer πάνω σε παιδιά έχουν προσφέρει κάποια στοιχεία που αποδεικνύουν τη φυσική μας τάση να πιστεύουμε. "Κοιτάζοντας παιδάκια τριών έως πέντε ετών, βλέπουμε ότι όταν κάνουν κάποια αταξία, έχουν μια διαίσθηση ότι όλοι γνωρίζουν πως έκαναν κάτι «κακό» ανεξάρτητα από το αν όντως τους είδε ή τους άκουσε κάποιος. Είναι μια ψευδής πεποίθηση, αλλά είναι μια καλή προετοιμασία για την πίστη σε μια ηθική οντότητα που γνωρίζει και βλέπει τα πάντα."
Η θρησκευτική πίστη όμως περιλαμβάνει ανθρώπους κάθε ηλικίας και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί εμμονή των «αμόρφωτων». Ο Boyer υποστηρίζει ότι η διατήρηση της πίστης στην ενηλικιότητα βασίζεται, τουλάχιστον εν μέρει, σε υποθέσεις. "Όταν έχεις κάποια θρησκευτικά πιστεύω δε σημαίνει ότι σταματάς να έχεις ερωτήματα, απλά τα ερωτήματα αυτά μοιάζουν να είναι άσχετα. Γιατί δεν διερωτόμαστε για την ύπαρξη της βαρύτητας; Απλά γιατί πολλά από αυτά που κάνουμε κάθε μέρα προϋποθέτουν την ύπαρξή της κάτι που φαίνεται να λειτουργεί άψογα, επομένως δεν υπάρχει και κίνητρο να την αμφισβητήσουμε."
Μας διδάσκουν να πιστεύουμε από πολύ μικρή ηλικία φυσικά. Είναι τόσο απλό. Το ότι ένα παιδί έχει επίγνωση και αξιολογεί τις πράξεις του δε σημαίνει ότι η θρησκευτικότητα είναι έμφυτη. Δείχνει απλώς ότι ο άνθρωπος αναπτύσσει νωρίς την ικανότητα να αξιολογεί τις πράξεις του. Η πίστη εξυπηρετεί πάντα συγκεκριμένα συμφέροντα και στην ουσία είναι παραβίαση της λογικής. Γι' αυτό είχε και έχει πάντα εχθρό την επιστήμη. Και οποιαδήποτε ιδέα διαλύει τα σκοτάδια της πρόληψης. Είναι τάχα τυχαίο το ότι οι ένθερμοι προπαγανδιστές της θρησκείας είναι πάντα οι υπερασπιστές συγκεκριμένων πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων;

7 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Prokeitai gia ena apo ta klytera vivlia gia ti thriskeia pou eho diavasei! Ego to diavasa sta Gallika - apo kei pire kai ton titlo o metafrastis - kai allaxe ton tropo pou skeftomai gia ton anthropino egkefalo - kai tin anthropini vlakeia!

Kelsos είπε...

Ενδιαφέρον φαίνεται, γνωρίζεις αν έχει κυκλοφορήσει ήδη ή πότε πρόκειται να κυκλοφορήσει; Υποθέτω ότι αυτό θα είναι το επόμενο μου ανάγνωσμα.

mimimalist είπε...

Φίλε Κέλσο έχει ήδη κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις "ΒΑΝΙΑΣ" και τιμάται 23,51€. Το προμηθεύτηκα από το βιβλιοπωλείο "Πρωτοπορία"

Ανώνυμος είπε...

Μόλις το προμηθεύτηκα και το διαβάζω. Είναι συναρπαστικό βιβλίο, γραμμένο από επιστήμονα αλλά και για το ευρύ κοινό. Η καλύτερη απόδειξη για το ότι η εξελικτική θεωρία είναι απραίτητη για την εξήγηση οποιασδήποτε ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Kelsos είπε...

Ευχαριστώ πολύ, με την πρώτη ευκαιρία θα φροντίσω να το προμηθευτώ.

Ανώνυμος είπε...

Μόλις το αγόρασα και μοιάζει για πολύ καλή δουλειά. Ο Boyer είναι γνωστός στον ευρύτερο χώρο της ανθρωπολογίας και, απ' όσο γνωρίζω, αυτό το βιβλίο ανήκει στα must!! Μόλις το διαβάσω θα επανέλθω με σχόλια!

Ανώνυμος είπε...

Το κείμενο που παρατίθεται επάνω δεν είναι από το βιβλίο, αλλά μάλλον από κάποια συνέντευξη του Boyer. Το βιβλίο πάντως είναι καταπληκτικό. Το έχω διαβάσει στα Αγγλικά και μόλις έρθω στην Ελλάδα θα πάρω και την ελληνική έκδοση, η οποία περιλαμβάνει και έναν πρόλογο του μεταφραστή.