ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

‒ Τι σημαίνει να ανήκεις σε ένα έθνος;
‒ Στον 21ο αιώνα ακόμη χρειαζόμαστε ένα εθνικό κράτος, με το οποίο να καθοριζόμαστε;
‒ Πόσο βαθιά μέσα μας είναι εμποτισμένο το συναίσθημα της εθνικότητας, του πατριωτισμού, του σωβινισμού και του εθνικισμού;  

Ο καθηγητής του πανεπιστημίου Cornell της Νέας Υόρκης Benedict Anderson, στο πολυδιαβασμένo βιβλίo του για τον εθνικισμό, «Φαντασιακές Κοινότητες. Στοχασμοί για τις απαρχές και τη διάδοση του εθνικισμού», απαντάει στα ερωτήματα αυτά. Αναφέρεται επίσης σε νέες μορφές εθνικισμών, όπως οι εκ του μακρόθεν εθνικισμοί των μεταναστών: Οι εβραίοι στις Η.Π.Α. αγωνίζονται για μια χώρα στην Μέση Ανατολή, οι ταμίλ στη Νορβηγία μοχθούν για μια δική τους χώρα στη Σρι Λάνκα. Οι πλέον ένθερμοι εθνικιστές σιχ είναι εγκατεστημένοι στην Αυστραλία και τον Καναδά, χάρη στο διαδίκτυο και τα φθηνά αεροπορικά εισιτήρια. 
Ορίζοντας τα έθνη ως φαντασιακές πολιτικές κοινότητες, ο Anderson εξερευνά τόσο τις πολιτισμικές όσο και τις πολιτικές συνθήκες συγκρότησής τους. Ο συγγραφέας εστιάζει το ενδιαφέρον του σε πολύπλευρα και αλληλοδιαπλεκόμενα ζητήματα όπως η αλληλόδραση ανάμεσα στον καπιταλισμό και τις σύγχρονες τεχνολογίες εκτύπωσης και διακίνησης εντύπων, η παρακμή παραδοσιακών πολιτικών καθεστώτων (όπως η κληρονομική βασιλεία), οι μετασχηματισμοί της θρησκευτικής πίστης, οι μεταβαλλόμενες αντιλήψεις για το χρόνο, η γλωσσική έκφραση. Η ποιότητα της ανάλυσης και ο πλούτος του εμπειρικού υλικού που αφορά τόσο στην Ευρώπη όσο και στην ΝΑ Ασία, την Αμερική και την Αφρική, καθιστούν το βιβλίο μια από τις σημαντικότερες θεωρητικές συμβολές στη μελέτη του εθνικισμού σήμερα.

Ο B. Αnderson υποστηρίζει, ότι η εθνικότητα, καθώς και ο εθνικισμός, είναι πολιτιστικά κατασκευάσματα ενός ιδιαίτερου τύπου κι ότι η δημιουργία αυτών των κατασκευασμάτων προς το τέλος του 18ου αιώνα, αποτέλεσε ένα αυθόρμητο απόσταγμα ενός συμπλέγματος διακριτών ιστορικών δυνάμεων.
Το έθνος αποτελεί «μια φαντασιακή (ή ακριβέστερα φαντασιωμένη ή φαντασιακά βιωμένη - imagined) πολιτική κοινότητα» φαντασιωμένη ως περιορισμένη και κυρίαρχη, η οποία: 

α. Είναι φαντασιωμένη, γιατί τα μέλη και του πιο μικρού έθνους δεν πρόκειται ποτέ να γνωρίσουν τα άλλα μέλη της κοινότητας, αν και τα φαντάζονται να συμμετέχουν σ' αυτήν. 
β. Το έθνος φαντασιώνεται ως περιορισμένο, επειδή και το πιο μεγάλο από αυτά έχει ορισμένα σύνορα. 
γ. Φαντασιώνεται ως κυρίαρχο, επειδή η έννοια γεννήθηκε σε μια εποχή, κατά την οποία ο Διαφωτισμός και η γαλλική επανάσταση κατέστρεψαν τη νομιμότητα ενός ιερού δυναστικού βασιλείου. 
δ. Φαντασιώνεται ως κοινότητα, επειδή το έθνος γίνεται αντιληπτό ως βαθιά, οριζόντια συντροφικότητα.

Όσο κοινότοπα κι αν είναι τα λόγια και μέτρια η μουσική των εθνικών ύμνων, που τραγουδιούνται στις εθνικές γιορτές, υπάρχει στην πράξη του τραγουδιού η εμπειρία της συγχρονικότητας. Σ' αυτές ακριβώς τις στιγμές, άνθρωποι εντελώς άγνωστοι μεταξύ τους ψελλίζουν τους ίδιους στίχους στην ίδια μελωδία. Η εικόνα, που δημιουργείται: συνήχηση. Τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα», το «Waltzing Matilda» και την «Indonesia Raya» δημιουργείται συνήχηση, η φυσική πραγμάτωση της φαντασιακής κοινότητας μέσω της αντήχησης. [Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και το να ακούει κανείς (και ίσως το να ακολουθεί κανείς σιωπηλά) την απαγγελία της θρησκευτικής ποίησης, όπως αποσπάσματα από το Βιβλίο των Προσευχών.] Πόσο ανιδιοτελής φαντάζει αυτή η συνήχηση. Παρόλο, που όλοι έχουμε επίγνωση, ότι κι άλλοι τραγουδούν αυτά τα τραγούδια, όταν και όπως εμείς τα τραγουδούμε, δεν έχουμε ιδέα ποιοι μπορεί να είναι αυτοί, ή έστω πού, έξω από την ακτίνα ακοής, τραγουδούν. Αυτό που μας συνδέει είναι ο φαντασιακός ήχος (Απόσπασμα από το βιβλίο).

Τίτλος:           Φαντασιακές κοινότητες

Συγγραφέας:  Benedict Anderson
Εκδόσεις:       Νεφέλη
Μετάφραση:  Ποθητή Χαντζαρούλα
Σελίδες:         315
Ημ. έκδοσης: 01/01/1997

ΠΗΓΗ: Ελεύθερη έρευνα